Demans (Bunama) nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
Demans; hafıza, düşünme, dikkat ve karar alma, dil ve konuşma bozukluklarıyla kendini gösteren bir hastalıktır. Bu yazıda demans hakkında merak edilenleri bulacaksınız.
Demans (Bunama) nedir?
Bilişsel ve entelektüel işlevlerde azalma sonucu bellek, konuşma, algılama, problem çözme, yargılama, hesaplama ve soyut düşünme gibi bilişsel işlevlerden en az ikisinde bozulmanın olmasıdır. Kendisi ayrı bir hastalık olarak değil, birden fazla zihinsel alanda kalıcı ve ilerleyici gerilemenin görüldüğü, günlük aktivitelerini bozmasıyla sonuçlanan klinik durumdur.
Demansın görüldüğü hastalıklar hangileridir?
- Alzheimer hastalığı
- Parkinson hastalığı
- Creutzfeld – Jacob hastalığı
- Hungtington hastalığı
- Wernike – Korsakoff hastalığı
- İnme
- Travmatik beyin hasarı
- Sifiliz ve AİDS
- Lewycisimciklidemans
- Menenjit
- Vitamin eksiklikleri (B1, B6, B12)
- Hidrosefali
- Anemi
- Hormonal hastalıklar
- Tümörler
- Frontotemporal demans
Demans görülen hastaların %60’ından fazlasında Alzheimer hastalığı mevcuttur. Vasküler olaylara bağlı gelişen demans ise ikinci en sık görülen tiptir.
Demans nasıl oluşur?
Sinir hücrelerinin ve bağlantılarının hasar görmesi veya azalması sonucu gelişmektedir. Beyin hasarının görüldüğü bölgenin fonksiyonlarının bozulmasına göre farklı şekillerde belirtilere neden olmaktadır.Demansın erken, orta ve ileri olmak üzere 3 evresi vardır. Evreler arası geçiş süresi ortalama 2-5 yıldır.
Demans belirtileri nelerdir?
- Kelimeleri bulmada zorlanma
- Kelimelerin yerine anlamsız farklı kelimelerin kullanılması
- Yargılama, soyutlama ve neden-sonuç ilişkisi yeteneğinin kaybı
- Günlük yaşam aktivitelerini yapamama (diş fırçalama, saç tarama)
- Karışık işlerin yürütülmesinde zorlanma
- Hafıza kaybı
- Bilişsel değişiklik
- İletişimde zorlanma
- Odaklanamama
- Depresyon ve anksiyete
- Halüsinasyon ve paranoya
- Kişilik değişikliği
Demans tanısı nasıl konulur?
Bunun için hastanın fonksiyon ve beceri eksikliklerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Hastanın muayenesi yapılır ve hasta yakınları ile semptomlar hakkında konuşulur. Sorunun tespiti için birkaç test yapılmaktadır:
- Bilişsel ve nöropsikolojik testler – hafıza, odaklanma, yargılama, dil becerilerini, akıl yürütme ve dikkat gibi düşünme fonksiyonları değerlendirilir.
- Nörolojik değerlendirme – duyular, denge, refleksler değerlendirilir.
- Pet taraması – beyinde amiloid proteininin birikip birikmediğini tespit eder (Alzheimer hastalığının değerlendirilmesi).
- Psikiyatrik değerlendirme – akıl sağlığı ve depresyon değerlendirilir.
- Laboratuvar testler – kanda tiroid fonksiyonları, B12 vitamin düzeyi, omurilik sıvısında enfeksiyon ve dejeneratif hastalıklar açısından değerlendirilir.
Alzheimer hastalığı nedir?
Nörolojik bir hastalık olup, beyin hücrelerinin zamanla ölümü gerçekleşir. Bundan dolayı hastalarda hafıza kaybı, demans ve bilişsel fonksiyonların azalması görülmektedir. Tanıdan itibaren 4 – 8 yıl yaşar, bazı faktörlere bağlı olarak 20 yıla kadar da yaşayabilirler.
Demansın tedavisi nedir?
Bir çokdemans türünün tedavisi yoktur. Tedavide amaç, semptomların kontrol altına alınması ve yaşam kalitesinin artırılmasıdır.
Hastalığa eşlik eden depresyon, halüsinasyon ve uyku bozukluğu gibi sorunların tedavisi eklenir.
Alzheimer hastalığında demans tedavisi var mı?
- Kolinesteraz inhibitörleri
- Memantin ilacı
Alzheimer ve demansın farkı nedir?
Demans bir klinik durumdur, ayrı bir hastalık değildir. Birçok hastalıklarda görülebilir. Alzheimer ise demans gibi bir klinik durumun görüldüğü hastalıktır. En sık sık görülen demans tipidir.
Demans önlenebilir mi?
Bazı nedenlere bağlı gelişen demans tipleri önlenebilir :
- Bulaşıcı hastalıklar sonrası gelişen demans
- Metabolik ve hormonal sorunlara bağlı gelişen demans
- Vitamin ve mineral eksikliğine bağlı gelişen demans (B1, B6, B12, D, E, bakır, folik asit)
- Kullanılan ilaçların yan etkisi olan demans
- Zehirlenmeler sonrası demans
- Subduralhematom sonrası demans
- Oksijen yetersizliğine bağlı demans
- Subduralhematom sonrası demans
- Beyin tümörlerine bağlı demans
- Normal basınçlı hidrosefaliye bağlı demans
Demansın gelişmesinde risk faktörleri nedir?
- > 65 yaş
- Ailede demans hikayesinin olması
- Down sendromu
- Aşırı alkol tüketimi
- Sigara tüketimi
- Diyet bozukluğu, vitamin eksikliği ve egzersiz yetersizliği
- Depresyon
- Diyabet
- Hipertansiyon ve yüksek kolesterol
- Obezite
Ailede demans hikayesinin olması, yaşın 65’in üzerinde olması ve Down sendromu, demans için değiştirilemeyen risk faktörleridir. Diğer nedenler uygun tedavi ve hayat şartlarının düzenlenmesi ile demans önlenebilir.