İnme (Felç) Nedir? Neden Olur? Belirtileri, Tedavisi Nasıldır?
İnme ya da felç, beyni besleyen damarın tıkanması sonucu, o damarın beslediği beyin bölgesine göre ortaya çıkan geçici ya da kalıcı bozukluktur. Bu yazıda inme ile ilgili aklınıza takılan soruların cevabını bulabilirisiniz.
İnme (Felç) nedir?
Beyin kan damarlarından herhangi birinin tıkanması veya damar patlaması sonucu beyin dokusunda kan dolaşımı bozulmaktadır. Dolaşım bozukluğu beyin dokusunun oksijen ve besin alımının bozulmasına ve dakikalar içinde beyin hücrelerinin ölmesine neden olmaktadır.
İnme (felç) çok acil bir durumdur ve acil tedavi gerekmektedir.
İnme türleri nelerdir?
İki tür inme nedeni vardır
- İskemik inme (arter tıkanması): En yaygın türüdür. Arter damarlarının kan pıhtısı veya yağ parçacıkları ile tıkanması veya daralması sonucu gelişir.
- Hemorajik inme: Kan damar patlaması ve kan sızıntısı sonucu gelişir. Hemorojik inmenin nedenleri şunlardır;
- Kontrolsüz hipertansiyon
- Kan sulandırıcı ilaçların aşırı kullanımı
- Travma
- Anevrizma (kan damar duvarlarında baloncukların gelişmesi)
- Arteriovenöz malformasyon
- Kanamaya neden olan iskemik inme
- Kan damar duvarlarına protein birikimi sonucu duvarlarda zayıflık
Geçici iskemik atak nedir?
Beynin bir kısmına giden kan akışında geçici bir düşüş nedeniyle, kalıcı bir hasara neden olmadan, felç benzeri geçici durumdur. Genelde 5 dakikadan daha az sürer.İskemik inmeye benzer nedenlerle gelişir.
İnme kimlerde daha sık görülür?
- 55 yaş üstünde olmak,
- Erkek olmak,
- Yaşam tarzı risk faktörler,
- Obezite (şişmanlık)
- Uyuşturucu kullanımı
- Fiziksel hareketsizlik
- Östrojen içerikli doğum kontrol hapları
- Hormon tedavileri
- Yüksek kolesterol
- Diyabet
- Obstrüktif uyku apnesi
- Kalp sorunlarının olması
- İnme hikayesi
- Geçici iskemik ataklar
- Covid-19 enfeksiyonu
İnme belirtileri nelerdir?
Semptomlar genelde ani başlar ve hızlı ilerler. Beynin hangi tarafında inme gelişmişse, vücudun karşı tarafında bulgular görülmektedir.
- Yüz, kol ve bacakta uyuşma
- Konuşma güçlüğü
- Anlama güçlüğü
- Görme problemleri
- Yürüme güçlüğü
- Baş ağrısı
İnme tanısı nasıl konulur?
Hastanın kalbi dinlenir, tansiyonu kontrol edilir ve nörolojik muayene yapılır. Ardından;
- Kan testleri: Kan pıhtılanması, kan şekeri ve enfeksiyon varlığı değerlendirilir.
- Bilgisayarlı tomografi: İskemik inme, kanama ve tümör açısından değerlendirilir.
- MR: Kan dolaşımı bozulmuş beyin dokusu değerlendirilir.
- Karotis ultrasonu: Karotis arterlerin duvarlarının iç yüzeyi değerlendirilir.
- Serebral anjiyografi: Beyin atardamarları değerlendirilir.
- EKO: Kalbin ve varsa içindeki pıhtı ayrıntılı bir şekilde değerlendirilir.
İnmenin tedavisi nedir?
İnme tedavisi çok acil bir tedavi gerektiren klinik durumdur. Tedavi yöntemi inmenin gelişim mekanizmasına göre değişmektedir.
Acil ilaç tedavisi
Mevcut pıhtının parçalanması için uygun ilaç tedavisi, semptomların başlandığından ilk 4-5 saat içinde verilmelidir. Ne kadar erken ilaç tedavisi başlanırsa, başarı şansı da bir o kadar yüksektir.
Acil endovasküler işlemler
Atardamarın içine direkt müdahale ederek iskemik inmenin tedavisi yapılmaktadır.
Doğrudan beyne ilaç verilmesi
Kasıklarda arter içine girilerek, beyindeki inmenin yaşandığı alandaki atardamarın içine ilacın (tPA ilacı) verilmesi yöntemidir.
Toplayıcı stent ile pıhtının çıkarılması
Karotidendarterektomi
Karotid arter içindeki plağın çıkarılması ve inmenin önlenmesi yöntemidir.
Anjiyoplasti ve stentler
Kasıklardan arter içine girilerek, karotis arter içine stent konularak arterin genişletilmesi yöntemidir.
Cerrahi tedavi
Geniş kanama alanlarının beyin dokusuna dışarıdan bası oluşturarak daha fazla zarar vermesini önlemek amacıyla yapılan yöntemdir.
Gerekliliği halinde kan transfüzyonu
Kan sulandırıcılar kullanıldığı için kanama riski yükselmektedir.
İnme nasıl önlenebilir?
- Hipertansiyonun ve kalp hastalıklarının kontrol altında tutulması
- Pıhtılaşma sorunlarının kontrol altında tutulması
- Kolesterol ve doymuş yağ miktarını düşürmek
- Obezite tedavisi
- Tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması ve alkol kullanmamak
- Diyabetin kontrol altında tutulması
- Meyve ve sebze tüketimi
- Düzenli egzersizlerin yapılması
İnmenin tanı ve tedavisi neden önemlidir?
Erken tanı ve tedavinin uygulanması inme açısından çok önemlidir. Çünkü beyin dokusunun kan dolaşımının bozulması beyin hücrelerinin ölmesine, inmenin olduğu beyin bölgesinin uygun fonksiyonlarının bozulması sonrası sakatlık ve hatta ölüme neden olabilir. Her dakika ve her an büyük önem arz etmektedir.
- Felç veya kas hareket kaybı
- Konuşma bozukluğu
- Yutma güçlüğü
- Hafıza kaybı
- Düşünme güçlüğü
- Ağrı
- Duygusal problemler
- Davranış değişiklikleri
İnme anında ne yapılmalı?
Felç geçirdiğinden şüphe edilen hastanın yanındaysanız, acil yardım beklerken kişiyi dikkatlice gözlemleyin !!!
Kaynaklar:
- Walls RM, et al., eds. Stroke. In: Rosen's Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 9th ed. Elsevier; 2018. https://www.clinicalkey.com. Accessed Aug. 31, 2021.
- Ferri FF. Stroke, acute ischemic. In: Ferri's Clinical Advisor 2022. Elsevier; 2022. https://www.clinicalkey.com. Accessed Aug. 31, 2021.
- What you need to know about stroke. National Institute of Neurological Disorders and Stroke. https://www.stroke.nih.gov/materials/needtoknow.htm. Accessed Aug. 31, 2021.
- Stroke. National Heart, Lung, and Blood Institute. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/stroke. Accessed Aug. 31, 2021.
- Caprio FZ, et al. Cerebrovascular disease: Primary and secondary stroke prevention. Medical Clinics of North America. 2019; doi:10.1016/j.mcna.2018.10.001.