Multipl Skleroz (MS hastalığı) nedir? Belirtiler, tanı ve tedavi nasıldır?
Multiple Skleroz ya da kısaca MS hastalığı, beyin ve omurilikteki sinirlerin kılıfını tutan bir hastalıktır. MS hastalığında, çeşitli nedenlerden dolayı beyin ve omurilikte bulunan, sinyal mesajlarını taşıyan sinirlerin etrafını saran ve miyelin adı verilen koruyucu tabakada hasar oluşur.
Multipl Skleroz (MS hastalığı) nedir?
Merkezi sinir sisteminin (beyin ve omurilik) hasarı ile giden ve kendini ataklarla gösteren kronik nörolojik hastalıktır.Santral sinir sisteminin birçok yerinde görüldüğü için multipl olarak, hasarlı dokuların sertleşmesinden dolayı da skleroz olarak isimlendirilmektedir.
Multipl Skleroz nasıl oluşur ?
Beyin ve omurilikte yerleşen sinir hücrelerinden (nöronlar) çıkan ve sinir sinyallerini ileten akson dediğimiz yapıları kılıf ile çevrelenmiştir. Bu kılıf miyelin olarak isimlendirilir. Multipl sklerozda vücudun bağışıklık sisteminde yaşanan sorun nedeniyle vücut kendi beyin ve omurilik hücrelerine karşı saldırı yapar ve miyelin kılıfının hasarına neden olur. Yani, multipl skleroz otoimmün bir hastalıktır.Miyelin kılıfı sinir sinyallerini ileten kılıf olduğu için, hasar gördüğünde sinir iletileri bozulur.
Multipl Skleroz kendini nasıl gösterir ?
Multipl skleroz hastalığında hasar gören miyelin kılıf bir süre sonra kendini onarır ve sinir iletileri tekrar normale döner. Bu süreç farlı zaman aralıklarında (yani 1 hafta veya 1 ay veya 1 yıl aralıklarla) tekrarladığı için, hastalık ataklar halinde yaşanmaktadır. Her hastada ataklar arasında süre farklıdır.
Hayatı tehdit eden bir hastalık değildir. İleri yaşlarda hareket ve bilişsel kayıplar görülebilir. Santral sinir sisteminin hasar gördüğü yere bağlı olarak, hastada konuşmada, görmede, dengede, duyuda ve yürümede sorunlar görülmektedir. Kadınlarda daha sık görülmektedir.
Gerçek ve yalancı ataklar görülebilir. Gerçek ataklar genellikle 24 saat bulguların görülmesi ile sürer ve tedavi edilmeyen hastalarda bu süre 2 aya kadar yükselebilir. Yalancı ataklar ise, gerçek atak iyileştikten sonra sıcak su ile duş alma, sıcak havaya maruz kalma veya ateşli bir hastalık nedeniyle bulguların görülmesidir.
Multipl Skleroz hangi yaşlarda görülür ?
Genellikle 20 – 40 yaş civarında görülür. Daha öncesi veya daha ileri yaş gruplarında başlangıç görülme olasılığı düşüktür.
Multipl Skleroz gelişmesinde risk faktörleri nedir ?
Çevresel faktörler
- Genetik faktörler
- Geçirilmiş viralenfeksiyonlar
- D vitamin eksikliği
Multipl Sklerozun belirtileri nedir ?
- Erken evrelerde : yorgunluk, vücudun farklı bölgelerinde uyuşukluk, karıncalanma ve güçsüzlük, baş dönmesi, görme bulanıklığı
- İleri evrelerde : denge ve yürüme bozukluğu, konuşma bozukluğu (peltekleşme), mesane ve bağırsak bozuklukları, düşünmede zorluk yaşanması, konsantrasyon bozukluğu, depresyon
Belirtilen bulgular hastalarda multipl skleroz hastalığı anlamına gelmez. Hastalarda daha önce olmayan nörolojik bulgunun varlığı, bu bulgunun 24 saatten daha uzun sürmesi ve kötüleşmesi durumunda doktora başvuru yapması gerekmektedir.
Multipl Skleroz tanısı nasıl konulur ?
- Hastanın öyküsü alınır ve nörolojik muayenesi yapılır.
- Elektrofizyolojik testler sinir iletimini ölçen testlerdir.
- Beyin - omurilik sıvı (BOS) incelemesi
- Kan testleri
- MR – beyin ve omurilikteki lezyonları tespit eder.
- Optik koherenstomografi – optik sinir incelmesini değerlendirir.
- Multipl skleroz tanısının önemli kuralı, diğer nörolojik hastalıklarının dışlanmasıdır.
Multipl Sklerozun çeşitleri nedir ?
- Atak ve iyileşmeler ile giden tip (tekrarlayıcı düzelen MS) – bu tipte hastalığın seyri ataklarla başlayıp, iyileşmelerle gitmektedir. Yılda birkaç kez, bazen atakların birkaç yılda bir tekrarladığı görülmektedir. Atakların sıklığını tahmin etmek mümkün değildir.
- Primer ilerleyici tip(primerprogresif) – bu tip hastalıkta, sinsi başlayan bulgular yıllar içinde giderek artar ve hastada engellilik ortaya çıkar. Bu tip diğerlerine göre daha az görülmektedir.
- Sekonder ilerleyici tip (sekonserprogresif) – ataklar ve iyileşmelerle giden hastalarda bazen ataklar giderek azalır veya kaybolur, ya da hastanın bulguları giderek daha da kötüleşebilir.
- Ataklarla ilerleyici tip (klinik izole sendrom) – bu hastalık tipinde başlangıçta sinsi başlayan ve ilerleyen hastalıkla beraber ataklar da görülmektedir.
Multipl Skleroz tedavisi nedir ?
Hastalığın kesin tedavisi yoktur. Temel olarak bir kaç tedavi yaklaşımıvardır :
- Bulgulara yönelik tedavi
- Atak tedavisi (kortizol)
- Atakların önlenme tedavisi (aşı tedavisi)
- Bağışıklık sisteminin düzenlenmesi
- Kök hücre tedavisi (yeni uygulanmaya başlanmış tedavi şekli)
En sık kullanılan ilaçlar :
- Betaferon (interferon beta 1b)
- Rebiff (interferon beta 1a)
- Avonex (interferon beta 1a)
Multipl Skleroz hangi sorunlara neden olur ?
- Hareket engelliliği
- Kemik kırılmaları
- Artrit
- Osteoporoz
- Felç
- Depresyon, kaygı ve bilişsel bozukluklar
Multipl Skleroz nasıl önlenebilir ?
- Sigaranın bırakılması
- Obezitenin tedavisi
- Düzenli egzersizler