Ülseratif Kolit Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Ülseratif kolit, iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. Bu yazıda ülseratif kolit ya da kolitis ülseroza hakkında aklınıza takılan soruların cevabını bulacaksınız. 

Ülseratif kolit hastalığı nedir?

Sindirim sisteminin (gastro-intestinal sistem) kalın bağırsak bölümünde yerleşim gösteren ve kalın bağırsağa (kolon) ve rektuma zarar veren kronik iltihabi bir hastalıktır. Hastalık tutulum yaptığı kalın bağırsak ve rektumda uzun süreliiltihaplanmalara ve ülser neden olur.Bağırsağın iç duvar (mukoza) hasarı ile sonuçlanır. Hastalık kendini iyileşmeler ve alevlenmelerle seyrediyor.

Ülseratif kolit hastalığının nedeni nedir?

Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bulaşıcı bir hastalık değildir. Otoimmun hastalık olarak düşünülmektedir. Bağışıklık sistemindeki sorun nedeniyle, vücudun bağışıklık sisteminin sağlıklı dokulara saldırması sonucu gelişmektedir. 

Ülseratif kolit hastalığı kimlerde görülür?

Hastalar genellikle 15-30 yaşlarında tanı alırlar. Her yaşta görülebilir. Kadın ve erkeklerde eşit oranda rastlanmaktadır.

Ülseratif kolit hastalığının görülme sıklığı nedir?

Hastalık insanlar arasında %0,2-0,3 oranında görülmektedir.

Ülseratif kolit hastalığının hangi türleri var?

1. Proktit: En hafif formudur. Anüse yakın bölgeye sınırlıdır.
2. Proktosigmoidit: Rektum ve sigmoid kolon tutulum ile seyreder.
3. Sol taraflı kolit: Sol taraflı kolon tutulumunun görüldüğü kolittir.
4. Pankolit: Tüm kalın bağırsağın tutulumunun görüldüğü formudur.
5. Akut şiddetli kolit: Nadir bir formudur ve tüm kalın bağırsak tutulumu ile görülür.

Ülseratif kolit hastalığının belirtileri nedir?

• Karın ağrısı
• Tekrarlayan ishal, kanlı ve mukuslu dışkı
• Sık sık dışkılama ihtiyacı
• Halsizlik
• Ateş
• İştahsızlık kilo kaybı
• Gelişim geriliği
• Anemi

Ülseratif kolit hastalığına eşlik eden bağırsak dışı bulgular nedir?

Ülseratif kolit hastalığı intestinal sistemi (sindirim sistemi) tutan hastalık olmasına rağmen, başka organlarda da eşzamanlı semptomlar görülmektedir. Bu bulgulara ekstraintestinal belirtiler denilmektedir.

Gözler – aşırı duyarlılık, gözlerde tahriş ve iltihaplanmalar, episklerit (gözün dış tabakasının iltihaplanması), iritis (göz merceğinin iltihaplanması)

Cilt – vücutta döküntüler, eritemanodosum (diz altı bölgelerde ağrılı şişlikler), ayak bileğinde ülserler

Eklemler – eklem ağrıları veartrit bulguları, kalça ve omurga eklemlerinde ağrılar

Karaciğer ve safra yollarında iltihaplanmalar

Ülseratif kolit hastalığının tanısı nasıl konulur?

Hastanın öyküsü alınır, şikayetleri değerlendirilir ve hastanın fizik muayenesi yapıldıktan sonra bir sıra tetkik yapılmaktadır.

• Kan testleri – anemi ve iltihaplanma olup olmadığı değerlendirilir.
• Dışkı örneğinin incelenmesi
• Esnek sigmoidoskopi
• Kolonoskopi
• Biyopsi

Ülseratif kolit hastalığının tedavisi nedir?

Tedavi tercihi bazı faktörlere bağlıdır:

• Hastalığın seyri
• Hastalığın aktivitesinin derecesi
• Nükslerin (tekrarlamalar) sıklığı
• Bağırsak dışındaki bulgular
• Daha önce kullanılan ilaçlar
• İlaçların yan etkileri

Ülseratif kolit tedavisinde kullanılan ilaçlar ile hastalığın baskılanması, şikayetlerinin azaltılması, hastalığın sessiz döneme geçilmesi amaçlanır. Kullanılan ilaçlar:

• Kortikosteroidler
• Kortikosteroid lavman ve köpükler
• Sulfasalazin
• 5-ASA grubu ilaçlar
• Azatioprin
• Antibiyotikler
• Vitamin takviyeleri

Ülseratif kolit hastalığı nelere yol açar?

• Masif kanama – hastaların üçte birinde kanama durmadığı için acil ameliyat gerekmektedir.
• Bağırsakta delinme – ölüm riskinin olduğu ve acil ameliyat gerektiren durumdur.
• Toksikmegakolon – bağırsağın delinme riski yüksek olan durumdur. Kalın bağırsak çapının 6 cm’den daha büyük olduğu bir durumdur. Hastaların genel durumunun bozulması ve ameliyat gerekebilen ağırlaşmadır.
• Darlıklar – iyileşme döneminde kalın bağırsakta darlıklar gelişebilir. Bundan dolayı hastanın gaita çıkışında sorun görülür. Gerekliliğinde ameliyat tercih edilir.
• Anal kanal çevresinde lezyonlar
• Osteoporoz – hastalığın tedavisinde steroid ilaç kullanımına bağlı olarak gelişmektedir.
• Fulminan kolit – kalın bağırsak iç duvarındaki (mukoza) mevcut iltihabi durumun bağırsak duvarının daha derin katlarına yayılması ve acil ameliyat nedeni olabilir.
• Kolon kanseri – bu riskin varlığı nedeniyle hastalığın ilk 10 yılında 2 yılda bir kez, sonraki yıllarda yılda 1 kez (yıllık) kolonoskopi gerekir. Gerekliliği halinde biyopsi alınır.
• Büyüme gelişme geriliği
• Primer sklerozan kolanjit – hastaların %7’de görülür. Yorgunluk, kaşıntı, sarılık ve kilo kaybı görülür. Bu durumda hastaların kesin tedavisi karaciğer transplantasyonudur.

Ülseratif kolit hastalığı en sık nereyi tutar?

Hastalık sadece kalın bağırsağı (kolon ve rektum) tutar.

Ülseratif kolit hastalığında cerrahi tedavi ne zaman tercih edilir?

• Delinme riski taşıyan veya delinmiş toksikmegakolon
• Yoğun kanama
• Darlığa bağlı bağırsak tıkanıklığı
• Steroid tedavisine yanıt alınamayan şiddetli akut ülseratif kolitte
• Kolon kanser şüphesi veya varlığında
• Gelişme geriliği görülen çocuklarda
• Kontrol alınamayan hastalık durumunda

Ülseratif kolit hastalığı olan kadınlar çocuk sahibi olabilir mi?

Çocuk sahibi olabilirler. Ama bu plan hastalığın iyileşme döneminde yapılmalıdır. Çünkü aktif dönemde kullanılan ilaçlar hamilelik seyrini bozabilir.

Ülseratif kolit hastalığında hangi ameliyatlar tercih edilir?

• Subtotalkolektomi
• Total kolektomi
• İleo-anal poş ile restoratifproktokolektomi

Hamilelikte ülseratif kolit hastalığı nasıl seyreder?

Ülseratif kolit tanılı kadınlar, sağlıklı kadınlar kadar doğurgandır. Ameliyat hikayesi olan ülseratif kolit tanılı hastaların ameliyattan dolayı doğurganlığında geçici olarak azalma görülebilir. Haftalar içinde doğurganlık normale döner. Hızlı kilo kaybına bağlı olarak amenore (adet görememe) görülebilir.

Aktif hastalık dönemi olan bireylerde kürtaj oranları, düşük yapma oranları prematüre doğum ve diğer hamilelik sorunları daha yüksektir. Eğer, hastada ülseratif kolit nedeniyle yakın gelecekte ameliyat planı yapıldıysa, hamileliğin ameliyattan sonra planlanması daha uygundur. Geçirilen ameliyatlar hamileliğin seyrine olumsuz etki yaratmaz.

Ülseratif kolit tanılı hamilelerin sadece %1’de doğumsal anormallikler görülür.

Hamilelik döneminde ülseratif kolit hastalığının seyri etkilenmez. Ancak bazı vakalarda hastalık alevlenmesi veya tam tersi hastalığın dramatik bir şekilde iyileştiği görülebilir. Hastalığın alevlenmesi genellikle hamileliğin ilk 3 ayı veya lohusalıkta görülmektedir.Hamilelik döneminde uygulanan ilaç tedavisi ile tedaviye olumlu yanıt alınmaktadır.Hamilelik döneminde hastalığın tedavisi için uygulanan ilaçların zarar verme olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır. Ama bu o demek değildir ki, ilaçlar her zaman bebekte olumsuz etkilere neden olacaktır.

Hastalığın tedavisinde kullanılan bazı ilaçlarhamilelik planlanmadan en az 3 ay önce kesilmelidir. Tedavide kullanılan kortizon türü ilaçların düşüklere ve fetüste herhangi bir anomalilere neden olmadığı kabul edilmektedir. Ama kortizon türü ilaçların gebelik döneminde fetüse geçtiği ve adrenal bezi baskıladığı için doğumdan sonra bebekte düşük kortikosteroid sevilerine neden olur. Bu durum yenidoğan uzmanına bildirilmelidir.

Bu hastalarda genellikle normal vajinal doğum önerilmektedir. Ancak bazı durumlarda sezeryan doğum tercih edilebilir.

Kaynaklar:

1. Feldman M, et al, eds. Epidemiology, pathogenesis, and diagnosis of inflammatory bowel diseases. In: Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease: Pathophysiology, Diagnosis, Management. 11th ed. Elsevier; 2021. https://www.clinicalkey.com. Accessed July 22, 2020.
2. Goldman L, et al., eds. Inflammatory bowel disease. In: Goldman-Cecil Medicine. 26th ed. Elsevier; 2020. https://www.clinicalkey.com. Accessed July 22, 2020.
3. The facts about inflammatory bowel diseases. Crohn's and Colitis Foundation. https://www.crohnscolitisfoundation.org/. Accessed Sept. 6, 2022.
4. Ulcerative colitis. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/ulcerative-colitis. Accessed Sept. 6, 2022.
5. What is ulcerative colitis? Crohn's and Colitis Foundation. https://www.crohnscolitisfoundation.org/what-is-ulcerative-colitis. Accessed Sept. 6, 2022.
6. Kliegman RM, et al. Inflammatory bowel diseases. In: Nelson Textbook of Pediatrics. 21st ed. Elsevier; 2020. https://www.clinicalkey.com. Accessed July 22, 2020.

 

---