Hormonlar nedir ve vücutta hangi rolleri vardır?

Hormon adı verilen maddeler, insan vücudunda hayati öneme sahip maddelerdir. Hormon hastalıkları ile ilgilenen bölüm endokrinoloji bölümüdür. Hormon hastalıklarınının tanı ve tedavisi ile endokrinoloji bölümü doktorları ilgilenir. 

Androjen hormonu ya da diğer adıyla erkeklik hormonu, erkeklerde cinsel organların ve erkekliğe ait özelliklerin ortaya çıkmasını sağlayan bir hormondur. Androjen hormonlarından en bilinenei ve en fazla olanı testosteron adı verilen hormondur. Testosteron, başlıca erkeklerde testislerde bulunan ve “leydig” adı verilen hücrelerde üretilir. Bu üretim beyinde bulunan hipofiz bezi tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezinden salgılanan LH (lüteinleştirici hormon),  Leydig hücrelerindeki  testosteron üretimini artırır. Testosteron dışındaki diğer androjen hormonları ise androstenedion, dehidroepiandrosteron (DHEA) ve dehidroepiandrosteron sülfat adı verilen hormonlardır. Bunlar ise böbrek üstü bezlerinde ve az miktarda üretilir. Bunlar daha sonra vücutta dokularda testosterona dönüşür. 

Androjen hormonlarının en öenmli görevi erkeklerde cinsel organların gelişmesini sağlamaktıer. Ergenlik döneminde miktarlarının artmasıyla birlikte erkeklerde cinsel organlar gelişir. Ayrıca sperm üretimi ve libido artar. Genital bölgelerde ve koltuk altında kıllanma, sakal ve bıyıkların çıkmasını sağlar. Yine boy uzaması, ses kalınlaşması, kemik ve kas gelişimini de yine bu hormonlar sağlar.  

Hormon hastalıklarına endokrinoloji doktoru bakar. Endokrinoloji, iç hastalıkları (dahiliye) bölümünün bir üst uzmanlık dalıdır. Bu konuda uzmanlaşmış doktorlara endokrinoloji uzmanı ya da endokrinolog adı verilir. Hormon hastalıkları arasında en sık görülenler ise şunlardır;  

• Obezite (Şişmanlık)
• Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon) 
• İnsülin Direnci 
• Anoreksiya Nervoza ve Bulimia Nervoza (Yeme Bozuklukları) 
• Diyabet (Şeker Hastalığı)
• Tiroid Bezi Hastalıkları (Guatr, Tiroit nodülleri, Tiroit kanserleri, Tiroit iltihapları)
• Hipofiz Bezi Hastalıkları
• Böbrek Üstü Bezi Hastalıkları

Hormon dengesizliği, vücuttaki hormonların normal düzeylerinden sapmasıdır. Hormon düzeylerindeki değişiklikler, sağlık sorunlarına ve belirtilere neden olabilir. Hormon dengesizliği, birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Hormon dengesizliğinin belirtileri, hormonların hangi türünde dengesizlik olduğuna bağlı olarak değişebilir. Bazı ortak belirtiler şunlardır:

Adet düzensizlikleri, aşırı adet kanaması veya adet öncesi sendromu (PMS)

Cilt problemleri, özellikle sivilceler

Yorgunluk, enerji düşüklüğü, uyku problemleri

Vücut ağırlığında değişiklikler

Depresyon, anksiyete, irritabilite

İdrar yolu enfeksiyonları, vajinal enfeksiyonlar

Cinsel işlev bozukluğu

Saç dökülmesi veya aşırı kıllanma

Tiroid bezi ile ilgili sorunlar, örneğin hipotiroidizm veya hipertiroidizm

Erken ergenlik veya geç ergenlik

Hormon dengesizliğinin nedeni belirlenerek tedavi edilmesi önemlidir. Bir doktorun hormon dengesizliği teşhisi koyması ve uygun tedaviyi önermesi gerekmektedir.

Hormon testleri, kanda, idrarda veya tükürükteki hormon düzeylerini ölçmek için yapılan testlerdir. Bu testler, birçok farklı hormon türünü ölçebilir ve hormon dengesizliği belirtilerinin nedeni hakkında doktora yardımcı olabilir.

Hormon testleri ayrıca, şu durumlarda da gereklidir:

Adet düzensizlikleri veya infertilite (kısırlık) sorunu yaşayan kadınlar için

Erkeklerde cinsel işlev bozukluğu veya düşük testosteron seviyeleri durumlarında

Tiroid bezi sorunu şüphesi olan kişiler için

Kanser tedavisi gören kişilerde hormon tedavisinin etkisini ölçmek için

Büyüme hormonu eksikliği şüphesi olan çocuklar veya yetişkinler için

Polikistik over sendromu (PKOS) tanısı konulması gereken kadınlar için

Hormon testleri, öncelikle bir doktorun hormon dengesizliği şüphesi olduğunda veya hormonla ilgili sorunların belirtileri görüldüğünde yapılır. Test sonuçları, doktorun hastalığın nedeni hakkında bilgi edinmesine ve uygun tedavi planını belirlemesine yardımcı olur.

Hormon replasman terapisi (HRT), hormon dengesizliği veya hormon eksikliği olan kişilerde hormon düzeylerinin yeniden düzenlenmesi için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi genellikle menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen ve progesteron hormonlarının azalması nedeniyle ortaya çıkan semptomların (sıcak basmaları, uykusuzluk, cinsel işlev bozukluğu vb.) tedavisi için kullanılır.

HRT ayrıca, erkeklerde testosteron eksikliği, tiroid bezi sorunları, hipofiz bezi sorunları ve diğer hormonal bozukluklar gibi diğer hormonal sorunların tedavisinde de kullanılabilir.

HRT, herhangi bir tedavi yöntemi gibi riskleri ve faydaları olan bir tedavi yöntemidir. Örneğin, östrojen hormonu kullanımı bazı kadınlarda meme kanseri riskini artırabilir. Bu nedenle, HRT önerildiğinde, hastanın bireysel sağlık durumuna ve risk faktörlerine göre değerlendirilmesi ve tedavinin yararları ve riskleri dikkate alınarak karar verilmesi önemlidir.

HRT, hormon dengesizliği veya hormon eksikliği olan ve diğer tedavi seçenekleri uygun olmayan kişiler için uygun bir seçenek olabilir. Ancak, HRT önerilmeden önce, kişinin sağlık geçmişi, aile öyküsü ve diğer sağlık faktörleri dikkate alınarak karar verilmesi gerekmektedir.

Hormonlu gıdalar, büyüme hormonları veya östrojen gibi hormonlarla işlenmiş veya zenginleştirilmiş gıdalardır. Bu hormonlar, hayvanların büyümesini hızlandırmak veya üretkenliğini artırmak için kullanılır.

Hormonlu gıdaların sağlık üzerindeki etkileri hakkında farklı görüşler vardır. Bazı araştırmalar, hormonlu gıdaların tüketilmesinin bazı sağlık sorunlarına neden olabileceğini öne sürmektedir. Örneğin, hormonlu gıdaların tüketimi, erken ergenlik, üreme sorunları, kanser ve obezite gibi sağlık sorunları ile ilişkilendirilmiştir.

Bununla birlikte, diğer araştırmalar, hormonlu gıdaların insan sağlığına zararlı olmadığını ve hayvanların büyümesi ve üretkenliği için kullanılan hormonların insanların vücudunda aynı şekilde etkili olmadığını göstermektedir.

Bu nedenle, hormonlu gıdaların sağlık üzerindeki etkileri hakkında kesin bir sonuç çıkarmak zordur. Ancak, hormonlu gıdaların tüketiminden endişe duyan kişiler, hormonlu gıdalar yerine organik veya doğal gıdalar tüketerek sağlıklı bir beslenme planı oluşturabilirler. Ayrıca, hormonlu gıdaların tüketimini azaltmak için etiketleri dikkatlice okumak ve hormonlu gıdalar yerine hormonsuz veya hormon içeriği düşük gıdalar tercih edilebilir.

Biyoeşdeğer hormon tedavisi uygulayan doktorlar, biyoeşdeğer hormon tedavisi menopoz, androjen eksikliği ve tiroid hastalıkları gibi çeşitli sağlık sorunlarını tedavi etmek için kullanırlar. Biyoeşdeğer hormonlar, vücuttaki bezler tarafından üretilen hormonlar ile benzer etkiler gösteren moleküllerdir. Biyoeşdeğer hormonların verilmesi ile düşük seviyede olan hormonların yol açtığı şikayetler giderilir. 

Biyoeşdeğer hormon tedavisi, sentetik hormonlar yerine insan vücudu tarafından doğal olarak üretilen hormonlara özdeş olan hormonları kullanan bir tedavidir. Bu tedavi yöntemi, menopoz, androjen eksikliği ve tiroid hastalıkları gibi çeşitli hormon hastalıklarını tedavi etmek için kullanılabilir.